اهمیت سلامت خلبان در پرواز

یک خلبان سالم بیشتر از یک هواپیما در پرواز اهمیت دارد. در چند سانحه که توسط دایره ایمنی سازمان بین المللی هواپیمایی گزارش گردیدکه منجر به کشته شدن خلبان و کلیه سرنشینان هواپیماهای مذکور شد. این دو سانحه به تشخیص کارشناسان در اثر حمله قلبی بوجود آمد ٬ برابر پرونده های پزشکی هردو خلبان از ناراحتی های قلبی رنج می بردند ولی شدت این ناراحتی در حدی نبوده که از پرواز آنان جلوگیری به عمل آید و ملاحظه می شود که آزمایشات پزشکی نتوانسته است حمله قلبی ناگهانی را باعث سقوط هواپیما شده به موقع پیش بینی و پیش گیری نماید.
در تست های قلب که پس از فعالیت بدنی خلبان انجام می گیرد نتنها امکان وجود نتایج منفی یا مبهم وجود دارد بلکه اینگونه آزمایش ها در شرایط ویژه برای خلبان خالی از خطر نمی باشد. آزمایش هایی از این قبیل باید درستی و دقت بسیار زیاد داشته باشند ٬ زیرا که هم به زندگی خلبان بدلیل از دست دادن شغل خود بستگی دارد و هم کنارگذاشتن یک خلبان با تجربه برای خط هوایی یا نیروی هوایی یک ضایعه غیر قابل جبران خواهد بود و بخاطر همین اهمیت است که آزمایشات مختلف نظیر فشار خون ٬ آزمایش خون و … باید مرتبآ از خلبانان بعمل آید.
برابر مقررات خلبانان باید هر سال یکبار معاینات دقیق پزشکی (برخی موارد هر شش ماه) قرار گیرند. برای قبولی داوطلبان خلبانی دهها آزمایش پزشکی بعمل می آید زیرا باید سلامت خلبان برای ۳۰ سال خدمت در حفظ و حراست از مملکت ( خلبانان نظامی ) و حفظ و نگهداری از سرمایه و منافع اقتصادی کشور و شرکتهای هواپیمایی ( خلبانان بازرگانی ) در نظر گرفته شود. برابر نظر کارشناسان برای روشن شدن هرگونه نکته تاریک در وضع بدنی خلبان باید معاینات دقیقی بلافاصله پس از یک حادثه که اتفاق افتاده و در روحیه وی موثر بوده از وی به عمل آید. با وجود اینکه سوانح مربوط به حمله قلبی خلبانان در چند سال گذشته بیش از ۳ یا ۴ مورد نبوده ولی بازهم مورد توجه مسئولین قرار دارد. 
با وجود مراقبت های پزشکی که از یک خلبان می شود موضوع مشاوره نیز از جمله مسائلی است که پزشکان هوایی جهان بر آن پافشاری می کنند. آنان معتقد اند که خلبان هر موقع که لازم می داند باید بی درنگ با پزشک متخصص مشورت نماید. 
در این مورد تحقیقات بسیاری انجام شد مانند ٬ آیا در حالت اضطراری او به درستی عکس العمل نشان می دهد؟ آیا او از اطلاعات کافی در این مورد برخوردار است؟ چه موقع و چگونه عصبانی یا هیجان زده می شود؟ در این تحقیقات حتی لرزش دست خلبان موقع نشست یا بلند شدن نیز مورد توجه قرار می گیرد. به نظر پزشکان هوایی بررسی هایی از این قبیل می تواند در زمینه امنیت پرواز نیز مفید واقع شود.

در برنامه وسیع بررسی وضع خلبان در پرواز نکاتی مورد توجه قرار گرفته که رعایت آن ضامن سلامت جسم و راحتی اعصاب خلبان در پرواز خواهد بود. این نکات عبارت اند از: ۱) مدارک پروازی اکثر کتابهای پرواز و نقشه ها و طرح های مربوط به مسیرهای پروازی به طرز مبهم و متناقض چاپ شده که خود نتنها می تواند موجب خطر باشد بلکه باعث تزلزل روحیه خلبان نیز می باشد. ۲) محدودیت ساعت پرواز ٬ پرواز طولانی و مداوم باعث خستگی خلبان می گردد. ۳) تغییر ساعت٬ چون مسافرت با جت تغییر ساعات عمده ای در پروازهای قاره ای ایجاد می نماید ٬ اثراتی نیز برای خلبانان خواهد داشت. ۴) تشعشعات خورشیدی و یا گازهای سمی هوا بر روی خلبان اثرات منفی دارد. هرچه مسیر پروازها در عرض جغرافیایی شمالی تر باشد اندازه تشعشعات جوی بیشتر خواهد شد. ۵) نکته مهم تر در سلامتی خلبانان در پرواز غزای سالم است ٬ به جز مواردی که قبلآ به آن اشاره شد تغذیه صحیح بخصوص در حین پرواز برای سلامتی خدمه و سلامتی پرواز بسیار موثر است. برابر مقررات برای خلبان و کمک خلبان غذای ویژه ای درنظر گرفته شده و بعضی غذا ها نیز برای خلبانان تحریم گردیده شده است.

مورد آخر که بیشتر سلامتی خلبانان را تهدید می کند ٬ اثرات شتاب یا بقول معروف G یا شتاب نیروی جاذبه نامیده می شود و خلبانان نظامی در مانور های عملیاتی بیشتر مورد تهدید قرار دارند و اگر بیش از حد شتاب به بدن وارد شود ممکن است دچار خونریزی داخل جمجمه و یا انحراف موقعیت قلب و در دستگاه تنفسی نیز دچار برخی اختلالات بشوند